Amasya Kadılarının 400 Yıllık Belgeleri Turizme Kazandırılacak

Amasya Üniversitesi tarafından yürütülen "Amasya Şer‘iye sicillerinin Çevirisi ve Kültürel Mirasın Turizme Kazandırılması" projesi kapsamında, kadınların kaleme aldığı yaklaşık 400 yıllık Şer’iye sicilleri, Osmanlı Türkçesinden, günümüz Türkçesine çevriliyor.

Osmanlı Döneminde Amasya’da “kadıların tuttuğu Amasya Şer’iye Sicilleri, günümüz Türkçesine çevrilerek turizme kazandırılacak.

Amasya Üniversitesi tarafından oluşturulan 20 Akademisyen, 10 arşiv uzmanı, yüksek lisans ve doktora öğrencilerinden oluşan 40 kişilik ekip tarafından okunan şeriye sicilleri günümüz Türkçesine çevriliyor.

Okuması oldukça zor olan şeriyelerin bir pozu yaklaşık 3 saat içinde okunabiliyor. Ayrıca okunan bu pozların yeniden kontrol edilmesi gerekiyor.

Osmanlı Döneminde bir bölgenin hem adalet hem idare hem de asayişinden sorumlu olan kadılar tarafından tutulan Şer’iye Sicilleri, Amasya’nın tarihine ışık tutacak. Osmanlı’nın en önemli kentlerinden olan Amasya tarihine ışık tutacak olan ve en eskisi 400 yıllık olan Amasya Şer’iye Sicilleri, tarihe ışık tutmanın yanı sıra turizmde de değerlendirilecek.

Şer’iye sicilleri, Osmanlı dönemine ait sosyal, kültürel ve ekonomik bilgileri içeren, geniş bir zaman dilimini kapsayan önemli belgelerden oluşuyor. Ancak bu belgelerin tamamı günümüz Türkçesine çevrilmediği için, içerdiği zengin bilgilere erişim sınırlı kalıyor. Proje ile bu belgelerin tamamı Türkçeye çevrilerek, Amasya’nın tarih ve kültürel mirasının korunması ve turizme kazandırılması hedefleniyor.

Amasya Üniversitesi Tarih hocalarımızın üst ekip çalışması olarak başlattığı Amasya Şeriye sicilleri transkripsiyonu projesinin koordinatörü Amasya Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Ahmet Hakkı Turabi, “Yaklaşık 1 yıl önce başlayan Yüksek Öğretim Kurulu Başkanımız Sayın Prof. Dr. Erol Özvar hocanın işaretiyle başlattığımız Amasya şeriye sicillerinde yaklaşık 97 adet şeriye sicili tespit ettik. Şehir tarihçiliğinin en önemli kaynaklarından birisi olan şeriye sicilleri evlenme, boşanma, miras, alacak, verecek, nüfus kayıtları gibi hukuki belgeleri ihtiva eden kayıtlardır. Aynı zamanda şehir tarihçiliğine katkısı olduğu gibi bir şehrin aynı zamanda güncel olarak turizm anlamında, sosyal anlamda pek çok bilinmeyen tarihine ışık tutacak çok önemli belgelerdir. Biz Amasya Üniversitesi olarak Amasya şeriye sicilleri transkripsiyonu projesiyle Amasya şehrimizin hem tarihini aydınlatmak hem geçmişini aydınlatmak hem bilinmeyen aile bağları, mahalleler, yaşanmış hadiseleri aydınlatan bu şeriye sicilleri kayıtlarını okuyarak günümüz anlamında şehrin turizmine ve sosyal değerlerine ışık tutmaya gayret ediyoruz.”

Amasya Üniversitesi Tarih Bölümü Akademisyenlerinden Prof. Dr. Songül Keçeci Kurt, “Amasya şeriye sicilleri projemiz yaklaşık 1 yıl önce başladı. Bu şehre ait 97 tane sicil tespit ettik, defter tespit ettik. Bu defterler çeşitli yazı türleriyle kaleme alınmış. Rika, divani, tali gibi ve öncelikli olarak defterlerin şehir tarihine katkı sağlayabilmesi açısından okunması gerekiyor. Yani Osmanlı Türkçesinden günümüz alfabesine aktarılması gerekiyor. Dolayısıyla bunun için de yaklaşık 40 kişilik bir ekip oluşturduk. Ama bunu yaklaşık 1 yıl içerisinde oluşturduğumuz bu ekiple tamamlamaya çalışıyoruz. Şeriye sicilleri bölgeye tayin edilen kadılar veya yardımcıları tarafından tutulan defterlerdir. Kadılar o dönemde oldukça yetkili görevliler. Yani hem bir belediye başkanı gibi görev yapıyor, hem mahkeme reisi olarak görev yapıyor, hem bir bakıma savcı, noter ve buna benzer pek çok görev alanları var. Bu siciller içerisinde neler var. Bir boşanma kaydı var. Bir kadının şikayeti var. Bir cinayet vakası var. Mesela bununla ilgili bazı sicillerde bir kadının diğer kadını zehirli börek yedirmek suretiyle katletmeye çalıştığı örneği var. Onun dışında bir hekimin yapmış olduğu ameliyat esnasında hastanın daha sonra zarar görebilir endişesiyle önceden hani ben bunun bütün yükümlülüklerini kabul ediyorum şeklindeki bir belgeyi imzaladığını görebiliyoruz kadı huzurunda.”

1624-1880 yıllarını kapsayan şer’iye sicilleri, Amasya’nın sosyal ve ekonomik yapısına dair önemli bilgiler sunması bekleniyor. Amasya Üniversitesi akademisyenlerinin Osmanlıcadan Türkçeye çevirdiği şeriye sicilleri 97 ciltten oluşuyor. Sicillerin çevirisinin yanı sıra, elde edilen bilgilerin analiz edilmesi ve turizmde değerlendirilmesi için çeşitli çalışmalar yapılacak.

1 yıl içinde okuması bitirilecek olan şeriye sicilleri hem kitap olarak basılacak olan hem de e-kitap olacak olan “Amasya Şer’iye Sicillerinin Çevirisi ve Kültürel Mirasın Turizme Kazandırılması Projesi” kapsamında Türkçeye çevrilen şeriyeler kentin tarihi ve turistik yerlerinde bilbortlara ve dijital ekranlara aktarılarak turizme katkı sağlayacak. (Umut Yeşilyurt TRT Amasya Muhabiri)